In hetgeen volgt zal ik proberen uit te leggen, waarom het openbaar vervoer een centrale rol in mijn leven inneemt, en ik absoluut niet meer zonder zou kunnen, ook al lijkt het openbaar vervoer, om tal van redenen, absoluut niet autismevriendelijk.
Het openbaar vervoer brengt voor mij weinig of geen problemen met zich mee.
Planning en structuur
Voor mij is planning en structuur een zeer belangrijk gegeven in de keuze hoe ik mij ga verplaatsen. Vroeger was een verbinding uitzoeken met het openbaar vervoer (OV) een absolute ramp. Voor Vlaanderen alleen had je een papieren spoorboekje van de NMBS nodig, en welgeteld 22 dikke busboekjes van De Lijn, in totaal goed voor de allergrootste rugzak vol papier, goed voor een gewicht van om en bij de 10 kg. Nu is het zeer eenvoudig om een route met het openbaar vervoer uit te stippelen, met behulp van verschillende apps die allemaal gratis kunnen gedownload worden. De meest recente apps houden zelfs rekening met gemiste aansluitingen, vertragingen en stellen alternatieve routes voor in geval van vertraging of gemiste aansluitingen. Bovendien berekenen de betere apps ook de totaalprijs van de reis, en houden ze rekening met de live-positie van de voertuigen, zodat je op elk moment weet wanneer je volgende bus, tram of trein komt. Je krijgt dus via de app een startuur, een aankomstuur, en een gedetailleerde reisbeschrijving waarop zelfs de stukken die je te voet moet afleggen tussen de verschillende haltes op een kaart gemarkeerd staan. In de meeste gevallen kan je via de app ook een vervoersbewijs voor je reis kopen.
Mocht men zich daarentegen met de auto verplaatsen, weet men perfect wanneer men vertrekt, maar nooit precies wanneer men aankomt, omdat files en het zoeken naar een parkeerplaats je aankomsttijd kunnen beïnvloeden. Je kan echter dit nadeel wel voor een deel opvangen door van de zogenaamde multimodaliteit van vervoersmodi gebruik te maken: rij met je auto tot aan de stadsrand, parkeer je auto daar op een gratis P&R parking en reis met frequent OV voor een paar euro naar de stadskern en terug.
Fysiek contact
Een volgend punt, waar ik totaal geen moeite mee heb, maar dat voor veel mensen met autisme een waar probleem is, komt erop neer dat men zich in het OV vaak dicht op elkaar gepropt in een enge ruimte bevindt, wat fysiek contact met andere reizigers soms onvermijdelijk maakt. Je krijgt onbedoeld wel eens een duw, mensen zitten je soms aan te staren, of spreken je in bepaalde gevallen zelfs aan (om bijvoorbeeld zelf een inlichting te vragen). Hier heb ik geen enkel probleem mee, aangezien ik super sociaal ben, en graag mensen help. Veel mensen met autisme vinden het daarentegen belangrijk om ongestoord in hun persoonlijke bubbel te blijven, zeker als ze deelnemen aan het openbaar vervoer, wat op zich al extra stress met zich meebrengt.
Flexibiliteit
Een voorlaatste punt, waar ik met betrekking tot de moeilijkheden van mensen met autisme ten opzichte van het openbaar vervoer nader bij stil wil staan, is het vaak voorkomende probleem van gebrek aan flexibiliteit. Het openbaar vervoer gebruiken vereist gewoon een zelfs toenemende mate van flexibiliteit, maar dit wordt in de huidige tijd al gecompenseerd door allerlei apps, die zelf alternatieve routes berekenen bij een verstoring van het OV, en actuele route-informatie geven. Je moet echter wel over het vermogen beschikken om niet in paniek te raken als er iets niet helemaal loopt zoals gepland. Dit kan gaan om ongevallen waardoor je trein geblokkeerd wordt en je plotseling op vervangbussen moet overstappen, technische pech waardoor je soms uren geblokkeerd staat, tot zelfs een gemiste overstap op je laatste trein naar huis toe, waarna je vaak na enige wachttijd op kosten van de NMBS met een taxi naar huis wordt gebracht. De drie hierboven genoemde voorbeelden zijn gelukkig vrij zeldzaam, maar als je veel reist met het OV kan je ze toch meermaals tegenkomen. Zo ben ik al minstens 5 keer met de taxi thuisgebracht doordat diverse problemen ervoor hadden gezorgd dat de laatste trein naar huis niet kon wachten. Hieruit volgt dan wel dat als je zelf weet dat je echt niet met plotselinge veranderingen en onverwachte situaties kan omgaan, en dat dit je dan helemaal van slag zou brengen, het openbaar vervoer misschien niet echt iets voor jou is. Dit betekent echter niet dat je geen gebruik zou kunnen maken van het openbaar vervoer met begeleider. Deze mogelijkheid bestaat, en je kan er dus ook gebruik van maken.
Zelfstandigheid
Zelfs als je deze problemen kan vermijden of milderen, en dus in principe een verplaatsing met het openbaar vervoer wel aankan, is er nog een belangrijke grondvoorwaarde om veilig met het OV te kunnen reizen. Je moet namelijk over een zeker niveau van zelfstandigheid beschikken: je moet in bepaalde vervelende situaties je plan kunnen trekken, en ook wel enigszins kunnen communiceren met een wildvreemde. Als er iets misgaat, moet je toch op zijn minst de perronwachter of de bediende van de Lijnwinkel kunnen vragen wat het probleem precies is, en hoe je alsnog op je bestemming kunt geraken. Vermeld er gerust bij dat je autisme hebt, dat ze duidelijk en traag moeten spreken en de uitleg misschien ook best op papier uitschrijven. Dit kan namelijk nodig zijn, omdat de mensen op het terrein vaak meer kennis hebben van de actuele situatie, terwijl er op de planners in apps soms wel wat vertraging zit.
Ik hoop dat ik in mijn opzet geslaagd ben en misschien sommige personen heb kunnen overtuigen om toch eens het openbaar vervoer te gebruiken.
Jargon
Vooraleer ik afsluit met een overzicht van de nuttige links naar planners en websites die onontbeerlijk zijn om vlot het openbaar vervoer te kunnen gebruiken, nog een verklarende woordenlijst met een paar kernbegrippen:
- IC – trein: snelle trein, stopt slechts op de belangrijkste stations, behalve als het begin of eindpunt op een eindpunt van een lijn is gelegen. In dat geval bedient de IC- trein ook alle treinstations vanaf het verlaten van de hoofdlijn tot het eindpunt van de lijn, of omgekeerd.
- L of S- trein: deze treintypes zijn beiden eigenlijk hetzelfde, maar de S-trein rijdt echter vooral in stedelijke gebieden. Deze treinen stoppen overal.
- P-trein: trein die enkel in de week tijdens de spitsuren rijdt. Dit is een volledig vrije treinsoort. Dit kan gaan van een stoptrein tot een intercity. De trein kan afwijkende vertrek- of aankomstpunten hebben, en langs verbindingen tussen lijnen lopen die er in het normale treinverkeer niet zijn. Advies: dit is een zeer verwarrende treinsoort die best te vermijden is voor personen met autisme. Hierop zijn echter uitzonderingen. Ik werk in de buurt van het station Brussel Noord en ik moet regelmatig ’s avonds naar vergaderingen bij VVA. Ik neem altijd de P-trein naar Sint-Niklaas van 17u19. Dit is namelijk de enige trein op een dag die rechtstreeks van Brussel naar Gent-Dampoort rijdt. Dit bespaart mij een warrige aansluiting in Gent-Sint-Pieters in het midden van de avondspits. Verder is deze trein niet echt druk en win ik er best wel veel tijd mee.
- T-trein: toeristische trein. Deze trein rijdt in principe enkel in de zomermaanden juli en augustus, en het betreft voornamelijk rechtstreekse ritten van en naar de kuststations, en met name naar Blankenberge. Er rijdt namelijk maar 1 trein per uur naar Blankenberge, wat te weinig is gedurende de drukke zomermaanden. Daarom wordt Brugge- Blankenberge in de spits op een halfuur dienst gezet, en rijden er rechtstreeks treinen van onder meer Antwerpen naar Blankenberge. Advies: voornamelijk nuttig in de zomermaanden voor rechtstreekse verbindingen naar de kust.
- Onderchef-perron: het aanspreekpunt in het station voor problemen of voor info in verband met treinen voor onmiddellijk vertrek. Je herkent hem aan zijn pet, die een opvallende oranje of rode band bevat, die er bij gewone conducteurs niet opzit. Hij is echter niet constant op het perron, maar zit soms in zijn bureau. Als je hem niet onmiddellijk vindt, vraag dan aan om het even welke NMBS-medewerker waar zijn bureau zich bevindt.
- Direct: hiermee wordt er in spoorjargon vaak een trein bedoeld die zonder overstappen naar je bestemming rijdt, maar niet noodzakelijk de snelste verbinding naar je bestemming is.
.
Het busstation van Sint-Niklaas in volle avondspits
Nuttige links
- Voor alle spoorbegrippen, uitgelegd in het lang en in het breed zie: https://www.nicospilt.com/index_begrippen.htm
- Andere nuttige links:
- Algemene planner te gebruiken voor alle reizen binnen de landsgrenzen van België: https://www.belgiantrain.be/nl/travel-info/from-and-to-the-station/connections-with-tram-bus-subway
- Voor alle buitenlandse treinreizen gebruik je de King-Kong onder de planners: https://reiseauskunft.bahn.de/bin/query.exe/dn?protocol=https: Je kan deze planner best gebruiken in de originele Duitse versie, omdat hij vooral in de Nederlandse versie, maar ook in de Engelse versie, algemene terminologie uit de planner zeer slecht vertaalt. Het Duits is in het begin een beetje lastig, maar de planner is zeer intuïtief en laat kleine fouten toe bv. als je naar Keulen wil reizen is de officiële inbreng in het veld “Zielbahnhof” (bestemmingsstation) Köln Hbf. Als je dit niet weet zal hij Cologne, Koeln, en zelfs het Nederlandstalige Keulen ook gewoon aanvaarden. Deze planner laat je ook toe (al doe je dit best in de app) om voordelige tickets te kopen naar elke bestemming in Duisland vanuit elk Belgisch station, maar ook naar elk station in om het even welk buurland van Duitsland (behalve Frankrijk). Je kan online met creditcard betalen, krijgt life info over je reis terwijl je onderweg bent en je krijgt per trein info over de faciliteiten van de trein. Bij vertraging wordt die weergegeven in de app, en bij het mogelijks missen van een aansluiting wordt er een alternatief aangeboden. Tot slot wil ik over deze fantastische planner nog kwijt dat je zelf van die vervelende treinconducteur af kunt geraken, door op een langeafstandstrein gewoon de 'self-check in' via de app te doen, en de controleur passeert geruisloos langs je zitje. Fantastisch, niet.
Apps
Nu nog even snel de namen van de apps: Zoek deze op in de App-store of Google play-store in volgorde van voorkomen in deze tekst: De Lijn, NMBS, Tec, MIVB en Bahn (Duitstalige internationale planner).
Conclusie
Zo, hiermee ben ik aan het einde gekomen van mijn verhaal met hierin niet alleen de bespreking van mijn ervaringen met het openbaar vervoer, maar ook met tal van tips, en links die jullie bijkomende informatie verschaffen.
Ik hoop dat ik in mijn opzet geslaagd ben om in niet overdreven veel tekst een goede mix van persoonlijke ervaringen en praktische tips tot het openbaar vervoer mee te geven, en misschien sommige personen zelfs heb kunnen overtuigen om toch eens (meer) het openbaar vervoer te gebruiken.
In dit geval zou ik al heel tevreden zijn.
Yves Broecke
