Het maken van stereotype bewegingen zoals fladderen, schommelen en rondjes draaien wordt vaak geassocieerd met autismespectrumstoornissen en is zelfs één van de criteria die genoemd wordt in de DSM-IV. Zelfstimulerend gedrag wordt het ook wel genoemd, in het Engels afgekort naar ‘stimming’. Een term die ik zelf liever gebruik omdat het zo lekker klinkt. Ik vermoed dat veel mensen denken dat alleen kinderen met autisme aan stimming doen, maar dat is niet zo. Volwassenen op het spectrum hebben vaak hun eigen manieren gevonden om onopgemerkt of op een manier die sociaal geaccepteerd is te stimmen. Denk bijvoorbeeld aan wiebelen met je voet of klikken met een pen.
Wat valt onder stimming?
Het maken van (herhalende) bewegingen of geluiden, op en neer springen en het aanraken van of bijten in bepaalde voorwerpen zijn slechts een paar voorbeelden. Wat de uitingsvorm ook is, het doel van het gedrag is vaak (in tegenstelling tot wat de naam doet vermoeden) kalmeren en spanning kwijtraken. Soms wordt stimming ook gezien als een manier van omgaan met verveling. Neurotypische mensen doen het ook, want iedereen wiebelt wel eens met zijn voet of wrijft onnodig met de handen. Het verschil met de stimming die geassocieerd wordt met autisme ligt in de intensiteit, de duur en de manier van het stimmen. Er is geen eenduidige grens te trekken tussen wel- en niet autistisch zelfstimulerend gedrag, en er hoeft ook niet aan het criterium van de stereotype bewegingen voldaan te worden om een diagnose ASS te krijgen.
Ze houdt er vanzelf mee op…
Toen ik bijna twee was nam mijn vader me mee naar de huisarts omdat hij zich zorgen maakte om de ‘stressbewegingen’ die ik constant maakte. Omdat ik verder voorop liep in de algehele ontwikkeling zag de dokter hier geen kwaad in. “Het is de eigenheid van het kind”, zei hij. Toen mijn vader mij een paar maanden later weer meenam met hetzelfde probleem zei de dokter: “tegen de tijd dat ze een puber is heeft ze zich gerealiseerd dat het er vreemd uitziet, en zal ze ermee ophouden”. En daar had hij gelijk in, alleen hield ik er niet echt mee op. Ik ging mezelf inhouden in het openbaar en vond manieren om onopvallender mijn spanning te uiten.
Vroeger hadden mijn barbie's vaak doorgebogen benen: ik vond spelen met die poppen het leukste wat er was en duwde ze in mijn enthousiasme hard in de grond om zo mijn spanning hanteerbaar te houden. Iets wat mijn ouders misschien zelfs nooit gemerkt hebben. En stond ik in mijn jongste jaren nog graag op één been met mijn handen wapperend in de lucht terwijl ik piepende geluiden maakte, rond mijn achtste had ik me gerealiseerd dat ‘het er vreemd uitzag’ en leerde ik het langzaam af.
Het is goed om te onthouden dat het verdwijnen van het zelfstimulerende gedrag in het openbaar niet betekent dat de aanleiding ervan ook is verdwenen. De meeste mensen met autisme en een (boven)gemiddelde intelligentie zullen pogingen doen om zich aan te passen aan de buitenwereld en daar ook - deels - in slagen.
Omgaan met spanning
Ik heb me er lang voor geschaamd, maar sinds ik de diagnose Asperger heb gekregen, vind ik het niet meer erg om het toe te geven: ook ik stim er rustig op los wanneer ik alleen thuis ben. Ik kan het als volgt omschrijven: stimming is voor mij een manier om allerlei soorten spanning kwijt te raken. Mijn hoofd is vaak druk en vol met gedachten en mijn innerlijke processor werkt hard om vanalles te verwerken. Via stimming is het net alsof ik een deel van mijn innerlijke lading naar buiten kan brengen. Ik geef het af aan de lucht, de vloer, of een voorwerp; ik geleid de spanning via mijn ledematen uit mijn hoofd. Mijn meest gebruikte manier van stimming is het vasthouden van een voorwerp, het liefst rond en buigzaam zoals een elastiek, dat ik dan in een lus draai en soms ergens tegenaan tik terwijl ik mijn polsen ronddraai en mijn spieren aanspan en… Probeer het je maar niet voor te stellen want het ziet er vast heel stom uit. Ik stim als ik blij ben, als ik schrik, als ik onrustig ben of… gewoon omdat het bij mij hoort.
Op Youtube kun je filmpjes vinden waarop verschillende vormen van stimming te zien zijn. Als je zoekt op ‘stimming autism’ kun je zien hoeveel verschillende vormen van dit gedrag er zijn. Hoe stimmen jullie?
LinderVlinder: VVA magazine winter 2018
